Het dilemma of Pieter Omtzigt wel of niet met Geert Wilders moet gaan regeren, is woensdag al de hele dag tastbaar bij het stembureau aan de Welemanstraat in het Overijsselse Borne. Daar, in een vleugel van de katholieke basisschool de Wheele – die Omtzigt als jochie doorliep – stemmen de mensen massaal op hem. „Een fatsoenlijke kerel die je kunt vertrouwen”, zegt Margret Krabbenbos (67) buiten voor de ingang in de kou.
Dat Omtzigt mogelijk moet samenwerken met de eerder door hem uitgesloten Wilders ziet ze niet als een probleem. „Dat moet hij juist wel doen”, zegt ze. „Negeer Wilders’ kiezers nou niet, maak hem verantwoordelijk en werk samen. Dat is waar ik op hoop.” Haar man Remo, die ook op Omtzigt stemde, knikt instemmend. „Daar ben ik het he-le-maal mee eens.”
Peter van Rijsbergen (57) en zijn vrouw Keya van Wijk (51) kozen voor Omtzigt vanwege zijn „tegengeluid”, na de vele jaren Rutte. Peter, op spottende toon: „Daar heb ik geen actieve herinnering aan.” Hij maakt een wegwerpgebaar met zijn hand. „Hou toch op. Het was niet meer om aan te zien.” Het is tijd voor iets anders. „Tijd voor Omtzigt”, zegt zijn vrouw. Of dat samen met Wilders moet? „Als je het onze kinderen zou vragen, zouden ze daar meteen ‘ja’ op zeggen”, zegt Keya. „Die stemmen op Wilders.” Zelf hebben ze „geen principiële bezwaren” tegen een verbond met de PVV, zoals de meeste Omtzigt-stemmers in Borne.
Renate Knuif (63) en haar man André (61) vertrouwen er juist op dat hun voormalig dorpsgenoot woord houdt en niet met de PVV in zee gaat. „Wilders is zo gefixeerd op Marokkanen”, zegt ze. „Wat heb je daar nou aan?” Nee, liever zien ze Omtzigt met in ieder geval BBB aan de slag gaan. „Het vertrouwen in de politiek is hier in Twente echt heel erg laag”, zegt André. „Als Omtzigt en Van der Plas dát weten te verbeteren, zou het al heel wat zijn.”
Al in 2021 stemden Petra (57) en Gerben Veldhuis (59) op Omtzigt, toen nog Kamerlid voor het CDA. En dat deden ze nu weer. „Het is een nette man en hij wil de bestuurscultuur aanpakken. Dat spreekt me aan”, zegt Gerben. Petra: „Maar ik zou het echt heel erg vinden als Omtzigt nu toch met Wilders in zee gaat. Daarvoor heb ik niet op hem gestemd.” Haar man: „Dat zeg je goed.”
Twents volkslied
Niet alleen bij het stembureau aan de Welemanstraat maar in heel Borne (25.000 inwoners) is Pieter Omtzigt (49) populair, blijkt de ochtend na de verkiezingen. Een derde van alle stemmen in het dorp zijn voor hem en zijn partij Nieuw Sociaal Contract (NSC). Wilders’ PVV is met ruim 22 procent de tweede partij in het voormalige CDA-bolwerk.
De christendemocraten overtuigden nog slechts 2,7 procent van de kiezers in Borne. Lijsttrekker Henri Bontenbal oogst veel sympathie, maar slechts een enkeling stemde op hem. Neem de tachtigers Jan en Anchilla Freriksen. Hun leven lang kozen ze voor het CDA. Tot woensdag. „Pieter is de man die echt verandering kan brengen”, zegt hij. Dat Omtzigt een Tukker is, speelde zeker mee bij hun keuze. Anchilla: „Wij zijn toch een apart volk.”
Een uitspraak waar Omtzigt zelf vaak met een veelzeggende glimlach op reageert. Na afronding van het gymnasium in het nabijgelegen Hengelo vertrok hij in 1992 voor studies en werkzaamheden naar het buitenland. Toch bleef hij de streek van zijn jeugd altijd trouw. Het laatste deel van het Twents volkslied lijkt welhaast over hem te gaan.
En voert ons het lot ook uit Twente soms weg
Wij blijven het immer gedenken
Geen andere landstreek hoe schoon ze ook zij
Kan ’t zelfde als Twente ons schenken
Als CDA-Kamerlid bouwde hij gestaag een solide basis op in de regio. Bij de verkiezingen in 2021 haalde de econometrist Omtzigt het indrukwekkende aantal van 342.472 voorkeursstemmen, waarvan 67.626 in Overijssel. Ter vergelijking: lijsttrekker Wopke Hoekstra kreeg dat jaar in totaal 437.240 voorkeursstemmen waarvan 32.207 in Overijssel.
Die kiezers weten Omtzigt ook buiten verkiezingstijd te vinden. Zo nodigde Bertie Velthuis, voorzitter van het in Borne opgerichte filosofiecafé Twente, hem uit kort nadat Omtzigt had gebroken met het CDA. „Hij gaf hier in het Kulturhus een lezing. Iedereen was enthousiast”, zegt Velthuis. „Ook omdat hij geen vergoeding vroeg.”
Omtzigt had wel een ander verzoek aan de organisatie: of zijn lezing kon worden opgenomen op video zodat hij die later kon gebruiken. Velthuis, met schalkse blik: „Dus toen had-ie al een plannetje in de kop.” En weg is Velthuis, de lege bolderkar voor het oud papier achter zich aan trekkend.
Lees ook
Rechtse kiezers ontevreden over democratie
Beledigd
Omtzigts kracht, zo bleek in de peilingen en nu ook uit de verkiezingsdata, is dat hij aantrekkelijk is voor verschillende kiezersgroepen. Dennis Morshuis, oud-klasgenoot van Omtzigt op de lagere school: „Pieter spreekt mensen van vrijwel alle partijen aan.”
Dat blijkt woensdag, bij het stembureau aan de Welemanstraat. Mensen die eerder SGP, D66, CDA, GroenLinks, BBB, VVD of PVV stemden, kiezen nu voor Omtzigt. „Dat is toch echt heel bijzonder”, zegt Morshuis, die met het communicatiebedrijf waarvoor hij werkt actief is voor NSC („We hebben bijvoorbeeld het logo ontworpen van de partij”).
Op welke partij ze eerder ook stemden, veel Omtzigt-stemmers in Borne steunen zijn pleidooi om een kabinet met vakministers samen te stellen en geen beroepspolitici. „Dat is toch ook logisch?”, zegt Sylvia Knippers. „Als iemand het huis wil laten schilderen belt die toch ook geen elektricien?”
Omtzigts bijzondere electorale aantrekkingskracht plaatst de NSC-leider ook voor diverse dilemma’s. De uiteenlopende wensen en verwachtingen van zijn kiezers lijken op punten onverenigbaar, zoals samenwerking met de PVV. Richard (75) en Joke Olthof (77) stemden „met overtuiging” op Omtzigt. „Hij brengt het fatsoen terug”, zegt Richard. Van een mogelijke coalitie met Wilders moeten ze niks weten. „Ik krijg gewoon schrik van dat idee”, zegt Joke.
Eerder stemden de voormalige ondernemers onder meer D66 en Volt. „Partijen met nette mensen”, zegt Richard. „Net als Pieter.” Zijn vrouw glimlacht. „Als klein jochie kwam hij regelmatig met zijn moeder bij ons in de slagerij. Dan zei ik: ‘Pietertje, wil je een worstje?’” Nu lacht haar man. „Nou, dat wilde hij wel!”
Niets met Wilders
Het echtpaar behoort niet alleen in Borne tot de minderheid van Omtzigt-stemmers die niets met Wilders te maken wil hebben. Een groter deel staat er „pragmatisch” in, bleek uit een opiniepeiling eerder deze maand.
„Als hij denkt dat het toch beter is om wel met Wilders te gaan regeren, moet hij dat doen”, zegt basisschooldirecteur Ingrid ten Dam. „In het leven moet je soms pragmatisch zijn.” Ook horecaman en Omtzigt-stemmer Ruud Oude Geerdink (43) ziet dat wel zitten. „Ik heb er absoluut geen probleem mee”, zegt hij. „Wilders stelt zich toch heel fatsoenlijk op nu?”
Voor Angeline Stokkingdreef was het uitsluiten van Wilders door Omtzigt reden om aan haar stem op de Tukker te gaan twijfelen. „Het uitsluiten van Wilders vind ik niet sociaal.” Een tandem van NSC en PVV zou in haar ogen „perfect” zijn.
Magazijnmedewerker René Flokstra, is „heel enthousiast” over Omtzigt door zijn weerwerk tegen Rutte. „Die zei altijd dat immigratie een groot probleem was, maar deed er niets aan. Dat politieke spelletje ben ik spuugzat.” De reden dat Flokstra uiteindelijk toch op de PVV stemde en niet op Omtzigt. Zijn idee: „Als de PVV echt groot wordt, kan Omtzigt niet om hem heen.” Een kabinet van beide partijen lijkt hem „de ideale combinatie”.
Terwijl de avond valt in Borne, benadrukt Flokstra meerdere keren dat hij geen racist is. „Ik heb niets tegen échte vluchtelingen. Die moeten we opvangen.” Inhoudelijke en morele bezwaren zoals hij die over Wilders hoort en leest – nee, die heeft hij niet. De onherroepelijke veroordeling van de PVV-leider voor groepsbelediging in de ‘minder-Marokkanen’ zaak? Flokstra haalt zijn schouders op. „Iedereen voelt zich tegenwoordig beledigd als er maar iets wordt gezegd. Daar heb ik niks mee.”
